Zorunlu Emeklilik ve Yaş Haddiyle Emeklilik Nedir?

Sigorta birimlerine düzenli olacak şekilde yatıran ve şartları yerine getiren herkes yaş haddiyle emeklilik hakkı kazanabilir. Emeklilik için üç şart gerekir. Yaş, sigortalılık süresi ve prim gün sayısıdır. Belli bir yaşa gelindiği halde primini tamamlamayan sigortalılar ise yaştan emeklilik hakkını kullanarak olabilirler.

Zorunlu Emeklilik Nedir?

Zorunlu emekliliğe giren kamu işçileri, 696 sayılı kanunla kararnameye göre çalışan memurlardır. Bu kişiler yıllardır taşerona bağlı olarak işçi şeklinde çalışır ve 696 yılı kanun hükmünde olan kararname (KHK) yönetmeliği kapsamında kadroya alınan işçilerdir. İşçiler sürekli işçi kadrosuna geçtikten sonra zorunlu emekliliği tabi tutulabilirler.

Zorunlu emekliliğe tabi tutulma şartlarını karşılayan kişiler erken yaşta emekli olabilirler. 696 sayılı kanun hükmünde yer alan kararnamede yapılan son düzenlemeler ile işçi kadrosuna geçirilen olan işçilerden kadroya alınmayan bu işçiler emeklilik için gerekli olabilecek asgari koşulları yerine getirmeyen kişilerdir.

İşçi kadrosuna geçen işçiler, emeklilik için gerekli asgari koşulları yerine getirdikleri tarihten itibaren zorunlu emekliliğe tabi tutulurlar. Zorunlu emeklilik konusunda işçilerin kaç yaşında emekli olabileceği ve emekli aylığı ne olacağı merak edilenler arasındadır. Zorunlu emeklilik yaşı genelde kadın ve erkeğe göre farklılık gösterir.

Kadın memur zorunlu emeklilik yaşı için ödenen prim tutarı ve diğer şartları tamamlamak kriterler arasında belirlenmiştir. Zorunlu emeklilik yaşı hesaplamasında kanunen belirlenen haller için kadınların yaşı 48-49 olur.

Erkekler için bu durum 52 – 53 yaş şeklinde karşımıza çıkar. Bu yaş grubuna giren kadın ve erkek işçiler 5600 prim gününü tamamlamaları durumunda zaman emekli olabilirler. Böylelikle emekli aylığına hak kazanabilirler. Zorunlu emekli işçilerin emekli aylığı için ödenen prim tutarları dikkate alınarak hesaplanır. İşçilerin asgari ücret için çalıştığı varsayılırsa zorunlu emekli oldukları zaman alacakları emekli aylığı alt limitten belirlenir.

Zorunlu Emekliliğe Takılanlar

Zorunlu emeklilik genel olarak 696 sayılı KHK ile beraber kamuya sürekli işçi kadrosuna geçen işçileri kapsayan bir kavramdır. 696 sayılı KHK gereği taşeron işçi olaraktan özel hizmet sektöründe çalışan işçilerin, kamuda işçi konumuna getirilmesiyle beraber taşeron zorunlu emeklilik söz edilen konulardan birisidir.

Ülkemizde son günlerde haber niteliğinde olan, üzerinde sürekli olarak taslakların yapıldığı, her insanın merakla tasarıyı beklediği olan emeklilikte yaşa takılanlar, kısaca EYT konusuna şu anda da zorunlu emekliliğe takılanlar eklenmiştir. Zorunlu emekliliğe takılanlar 696 sayılı KHK’da kamuda devamlı işçi kadrosuna geçen işçilerin zorunlu bir şekilde emekli olmasını anlatır.

Zorunlu emekliliğe takılanlar 696 KHK zorunlu emeklilik şartlarını sağladığı için dahil kişilerdir. Emeklilik kapsamı şartlarını sağlayan herkes dahil olur. Zorunlu emekli olmak durumunda olan işçiler, en genç ve verimli oldukları zamanda, genç yaşta emekli olurlar ve düşük aylıkla maaş almak durumunda kalırlar. Böylelikle işçilerin genç yaşta düşük aylıkla emekliliğe zorunlu olmaları nedeniyle, zorunlu emeklilik uygulamasının kaldırılması kişiler ve kurumlar tarafından talep edilmesi ile beraber gündemdedir.

Yıllarca taşerona bağlı işçi kadrosunda çalışan işçiler, 696 sayılı kanun hükmünde yer alan kararname ile beraber sürekli işçi kadrosunda yer almıştır. 696 KHK zorunlu emeklilikte, emekli olan kadın ve erkekler genç yaşta emekli olmak durumundadır.

Emekli oldukları zaman bir aylığa bağlanma oranları düşük olacağı için zorunlu emekliliğin kaldırılması için çeşitli talep ve yorumlar gündemdedir. İşçilerin çalışma yaşamları boyunca kazandıkları kazançlar genellikle asgari ücret düzeyindedir.

Emekli aylıkları ise 2500 ile 3000 civarında olabilir. Bu sebeple kamu işçisi zorunlu emeklilik uygulamasının kaldırılması, kanun hükmündeki kararname değişiklik yapılması veya meclis bununla ilgili yeni yasal düzenlemelerin yapılması yönünde söylemlere şahit olunabilir.

Yaş Haddiyle Emeklilik Nedir?

Yaş haddiyle emeklilik memurları kapsar. Memurların görev yaptıkları çalışma süresinin belli bir yaş haddiyle belirlenmesi, bu yaşa gelen memurların görev yapmaya zorunlu şekilde devam etmemesi yaş haddiyle emeklilik tanımını net bir şekilde tanımlar.

Bu sebeple kanunen belirlenen yaş haddi şartını yerine getiren memurlar zorunlu olarak emekli olabilir. 5434 Sayılı Kanun’da 40. Maddesi’nin emekli olunacak yaş hadleri hızlıca düzenlenmiştir. Bu maddede bulunan hükme göre belirlenen yaş sınırı vardır.

5510 Sayılı Kanun kapsamı içerisinde çalışan memurlar için de geçerli olur. 5434 Sayılı Kanun’da belirlenmiş yaş haddine tabi olmayan bazı memurların azami olarak görev yapacakları yaş 65 şeklinde düzenlenmiştir. Bazı meslek ve kadro gruplarında bu yaş haddinin altında veya üstünde esneme olabilir. Bu durumun olması da çok olağandır.

Yaş Haddiyle Emeklilik Kriterleri

Yaş haddiyle emeklilik kriterleri vardır.

Bu kriterler aşağıdaki gibi verilmiştir;

• İlk kez sigortalı işe başlanan tarihi öncelikle bilmek gerekir. Belirleyici şartların en önemli sayılacak durum sigortanın başladığı tarihtir. Bu tarihe bakaraktan tarihin belirlediği şartlar sağlanırsa kişiler yaşları geldiği zaman hemen emekliye ayrılabilirler. Emeklilik yaşının net bir cevabı yoktur çünkü spesifik soruların cevabı kadın ve erkeklere göre değişiklik gösterir. Her işe başlangıç tarihinde ise emeklilik gün sayısı birbirinden farklı olabilir.
• 8 Eylül 1999 öncesinde ilk sigorta girişine sahip olan SSK çalışanı bir kadın, 3600 iş günü tamamlanmasıyla beraber 58 yaşında emekli olabilir.
• Erkekler de ise bu durum farklıdır 60 yaşındayken emekli olabilirler.
• 8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008 arasında ilk girişi yapılmış olan bir SSK çalışanı kadın ve erkekte farklılık gösterir. Kadınların emekli olması için 4500 iş günü ve 25 sene sigorta süresini doldurmaları gerekir. Böylelikle 58 yaşındayken emekli olmaları mümkün hale gelir. Bu durumlar sağlandığı zaman erkeklerde yine aynı koşullar ile beraber 60’tır.
• 1 Mayıs 2008 tarihinden sonra ilk sigorta girişi yapılmış olan erkeklerin yaş haddinden emeklilik kazanabilmeleri için ödenmiş prim sayılarının 4500 gün değil 5400 gün olması gerekir.
• Yaş haddiyle emeklilik kriterlerinin tüm detayları, kadın ve erkeklerde farklılık göstermesi yukarıda tek tek açıklanmıştır. Bu kriterlerden birisine uyan kişiler yaş haddiyle emekli olurlar.

Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi Nedir?

Kişiler çalışma hayatında uzun yıllar boyunca kazandıkları birikimlerini uzun vadeli yatırıma dönüştürerek emeklilik zamanında elde edeceği özel emeklilik sistemiyle daha kaliteli ve güvenceli bir yaşam sürebilir. Bunları yaşamak isteyen pek çok insan bulunur. Bunun için kanunen düzenlemeler ile zorunlu ve bireysel emeklilik sistemi geliştirilmiştir.

Bireysel emeklilik sistemi Türkiye’de ilk olarak 2003 yılında başlamıştır. Kademe kademe şartlar dahilinde şirketler zorunlu bireysel emeklilik sistemine geçiş yapmaya başlamıştır. 2020 yılında bireysel emeklilik zorunlu hale gelmiştir, bu durumda işveren kişilere bazı sorumluluklar yüklenmiştir.

İşverenler yanında çalıştırdıkları tüm işçiler için bireysel emekliliği yaptırmak durumundadır. Zorunlu ve otomatik bireysel emeklilik sistemine dahil plan kişiler bu sistemden çıkmadıkları dahilde ve sürecin sonunda yüzde 30 devlet katkısını hak eder. Bununla beraber sisteme ilk kez giren kişiler ve sistemde kalmaya devam eden kişilerin sadece bir kereye mahsus olarak devlet katkısı olaraktan hesaplarına bin lira ödenir.

Aynı zamanda devlet katkısıyla eğitim, sağlık, evlilik, mülk sahibi olma ve yaş gibi bazı ihtiyaçlar nedeniyle kişilerin sistemden çıkmadan tüm birikimlerinden belli bir bölümünü çekme olanağı tanınır. Bu sayede kişileri memnun edecek düzeyde bir imkan tanınmış olur.